Shihni burimin për Efekti i Hollit

[[Skeda:Hall effect.png|thumb|300px|Diagrami i efektit të Hollit, tregon rrjedhën e elektroneve (në vend të [[korrenti elektrik|korrentit]]). <br />''Legend'':<br />
1. Elektronet (jo [[korrenti elektrik|te korrentit elektrik]]!)<br />
2. Sensori i Hollit<br />
3. Magnete<br />
4. Fusha magnetike<br />
5. Bateria<br />
''Pershkrimi''<br />Ne pikturen "A", sensori i Hollit merr një ngarkesë negative në cepin e lartëm (të simbolizuar nga ngjyra blu) dhe pozitive në cepin e poshtëm (ngjyra e kuqe). Tek "B" dhe "C", ose rryma elektrik ose fusha magnetike ndryshojnë kahun, gjë e cila shkatkton ndryshimin e kahut të polarizimit. Po të ndryshojmë si kahun e rrymës ashtu edhe të fushës elektrike (figura "D") kjo bën që sensori i Hollit të marrë një ngarkesë negative në anën e lartme.]]

'''Efekti i Hollit''' i referohet [[Potenciali elektrik|diferencës potenciale]] ('''voltazhit të Hollit''') në anë të kundërta të një [[përcjellësi elektrik]] përmes të cilit kalon një [[rrymë elektrik]], i krijuar nga një [[Fusha magnetike|fushë magnetike]] e zbatuar [[pingul]] me rrymën. [[Edwin Hall|Eduin Holl]] e zbuloi këtë efekt ne 1879.<ref>{{cite journal|title=On a New Action of the Magnet on Electric Currents|author=[[Edwin Hall]]|journal=American Journal of Mathematics|volume=2|year=1879|pages=287–92|url=http://www.stenomuseet.dk/skoletj/elmag/kilde9.html|accessdate=2008-02-28|doi=10.2307/2369245|archive-url=https://web.archive.org/web/20080309190454/http://www.stenomuseet.dk/skoletj/elmag/kilde9.html|archive-date=9 mars 2008|url-status=dead}}</ref>

Raporti i tensionit të krijuar me prodhimin e intensitetit të rrymës elektrike dhe fushës magnetike (I*B) pjesëtuar me trashësinë e elementit (sensorit), njihet si ''[[koeficienti i Hollit]]''. Ai është një karakteristike e materialit të përcjellësit , sepse vlera e tij varet tek tipi , numri dhe vetitë e mbartëseve të [[ngarkesa elektrike|ngarkesës]] që prodhojnë rrymën.

== Teoria ==
Efekti i Hollit vjen si rrjedhojë e natyrës së rrymes në një percjellës. Ryma elektrike përbehet nga lëvizja e shumë "thërrmijave" të ngarkuara (zakonisht, por jo gjithmonë këto janë , [[elektroni|elektrone]]). Mbi ngarkesat në lëvizje vepron një forcë , e quajtur  [[Ligji i forcës së Lorencit|forca e Lorencit]], kur një fushë magnetike është e pranishme e cila nuk është paralelle me levizjen e tyre.<ref>{{cite web|url=http://www.eeel.nist.gov/812/effe.htm|accessdate=2008-02-28|title=The Hall Effect|publisher=[[NIST]]}}</ref> Kur fusha magnetike nuk është e pranishme, ngarkesat ndjekin lëvizjen në vijë të drejtë. Megjithatë, kur mbi to vepron një fushë magnetike pingul me lëvizjen e tyre, trajektoria e lëvizjes së tyre është e lakuar në mënyrë që ngarkesat fillojne e mblidhen tek faqet e materialit. Kjo lë sasi të njëjta ngarkesash të kundërta të ekspozuar në seicilën faqe. Rezultati është një shpërndarjeje  [[asimetria|asimetrike]] e densitetit të ngarkeses pergjate elementit te Hollit qe është pingul me 'vijen e shikimit' dhe me fushen magnetike te zbatuar. Ndarja e ngarkeses con ne krijimin e nje [[fusha elektrike|fushe elektrike]] qe është ne drejtim te kundert te migrimit te ngarkese, pra qe vepron kunder ngarkesave, keshtu qe nje [[potenciali elektrik|potencial elektrik]] fillon te krijohet persa kohe ngarkesa rrjedh.

Per nje material te thjështë kemi vetem nje [[mbartës ngarkese]] (elektronet) keshtu qe voltazhi i Hollit ''V<sub>H</sub>'' jept nga   

:<math>V_H = \frac{-IB/d}{ne}.  </math>

Koeficenti i Holit percaktohet si  

:<math>R_H =\frac{E_y}{j_xB}= \frac{V_H}{IB/d}=-\frac{1}{ne},</math>

ku ''I'' është korrenti pergjate gjatesise se elementit gjysempercjelles, ''B'' është denisteti i fluksit magnetik, ''d'' është trashesia e elementit, ''e'' është ngarkesa e elektronit, ''j'' është [[densiteti i korrentit]], dhe ''n'' është [[densiteti i mbarteseve te ngarkeses]] te elektroneve mbartes.

Si rezultat, efekti i Hollit është shume i vlefshem per te matur dendesine mbarteseve te ngarkeses ose per matjen e fushes magnetike.

Një tipar shumë i rëndesishëm i efektit të Hollit është se ai diferencon midis ngarkesave pozitive që lëvizin në një drejtim dhe atyre negative që lëvizin ne drejtimin e kundert. Efekti i Hollit tregoi proven e pare te vertet tse  korrenti elektrik ne metale është rrjedhoje e levizjes se elktroneve dhe jo prej protoneve. Efekti i Hollit gjithashtu tregoi se ne disa materiale (ne vecanti ne [[gjysempercjellesit]]), është me e volitshme te mendojme per korrentin si nje levizje e "[[Vrima elektronike|vrimave]]" pozitive sesa si nje levizje e elektroneve negative.

== Shikoni gjithashtu ==
* [[Kondensatori]]
* [[Ngarkesa elektrike]]
* [[Eric Fawcett]]
* [[Efekti i Nernstit]]
* [[Efekti kuantik i Hollit]]
* [[Efekti spinor i Hollit]]
* [[Efekti termal i Hollit]]
* [[Metoda e Van der Pauw]]

== Referime ==

{{Reflist}}

== Lidhje te jashtme ==
;Patents
* {{US patent|1778796}}, P. H. Craig, ''System and apparatus employing the Hall effect''

;General
* [https://web.archive.org/web/20141221101232/http://magnet.fsu.edu/education/tutorials/java/halleffect/index.html Interactive Java tutorial on the Hall Effect] National High Magnetic Field Laboratory
* [http://scienceworld.wolfram.com/physics/HallEffect.html Science World (wolfram.com)] article.
* "''[https://web.archive.org/web/20080307092429/http://www.eeel.nist.gov/812/effe.htm The Hall Effect]''". nist.gov.
* Hall, Edwin, "''[https://web.archive.org/web/20080309190454/http://www.stenomuseet.dk/skoletj/elmag/kilde9.html On a New Action of the Magnet on Electric Currents]''". American Journal of Mathematics vol 2 1879.
* [http://physicsweb.org/articles/news/10/9/5/1 Spin Hall Effect Detected at Room Temperature]
* [https://web.archive.org/web/20090226225715/http://content.honeywell.com/sensing/prodinfo/solidstate/technical/hallbook.pdf Hall Effect Sensing and Application]. Honeywell documentation on hall effect sensing, interfacing and applications.

[[Kategoria:Elektrodinamikë]]
[[Kategoria:Fizikë e materies së kondensuar]]
[[Kategoria:Fizikë]]